تاریخ پیش از اسلام

نقشه شاهنشاهی اشکانیان:

نقشه شاهنشاهی ساسانیان:

پیش از تاریخ2


اولين رفتارهاي فرهنگی انسان در ايران با ساخت ابزارهای سنگی گوناگون در دوران پارینه سنگی آغاز شد، دوران پارينه سنگی شامل سه دوره کهن ، مياني و نوین مي شود، آثار بدست آمده از اين دوران در ايران بیش‌تر از دورهٔ پارینه سنگی نوین است كه از کاوشگاه‌هايی چون كشف رود خراسان ، لديز سيستان، هوميان كوهدشت و دره هليلان در لرستان و... بدست آمده اند. در اين دوران آدمی افزون بر گردآوري خوراک و شكار بخشی از خوراک خود را ذخيره مي‌كند، با گذر از دوران پارینه سنگی و فرا پارینه سنگی از حدود دوازده هزار سال پيش ساكنان خاور نزدیک از جمله ايران دوره فرهنگي و تمدني نو سنگی، را آغاز مي كنند. دوران نوسنگي با اهلي كردن گياهان و حيوانات و شكل گيري نهايي روستا ها همراه بود و تا هزاره پنجم قبل از ميلاد ادامه يافت. در دوران نو سنگی بشر با ساخت سفال، ايجاد فضاهای معماری و ارتقاء سطح صنعت خود گامی ديگر در ترقی خود برداشت. یادگارهای دوره نو سنگی در ايران از محوطه هايي چون تپه سیلک در كاشان، چشمه علی تهران تپه حصار دامغان، تپه گیلان نهاوند، تپه باکون فارس، سراب،گودین و گوران و گنج دره در کرمانشاه و شوش در خوزستان و... بدست آمده است. با گذر از دوران نو سنگی ايران همچون سرزمينهاي اطراف خود در آسياي غربي وارد دوراني شد كه توليد انبوه فلز، گذر از روستانشيني به شهرنشيني ، استفاده از خط و نگارش و به كار بردن نشانه‌ها ، گسترش بازرگانی، معماري، بهره‌مندي از تاريخ ، ادبيات و هنر از ویژگی‌های آن دوران است.

بدست آمدن شهرك ویژهٔ ذوب و دستاورد فلز در اریسمان، ساخت سفالينه‌های برنگاریده و منقوش و چیزهای دینی و ... گوياي نقش ايران در گردونه رشد و گسترش دانشوارانه، صنعتی و معنوی بشر است. روندي كه در آینده با آغاز دوران آهن و ورود گروه‌های آريايي به پشته و فلات ايران ادامه پيدا كرد. در دوران آهن اوجی ديگر از نیرو و نوآوری و سازماندهي شهرنشینی ايراني نقش می‌بندد و یادگارهای باشكوهي همچون زیگورات چغازنبیل، (1250 قبل از ميلاد) معبد بابا جان و ... شكل می‌گيرند.

در آغاز هزاره یکم دولت‌هایی همچون مادها، ايلامي‌ها(ايلام نوین) و ... در جاهای گوناگون ايران ايجاد می‌شوند و به رودررویی با فرمانروایی متجاوز آشوری در میانرودان(بين النهرين) مي پردازند و کم کم براي رودررویی بهتر در برابر فرمانروایی آشوري و دست درازی‌های آنان به ايران ، بايكديگر در قالب فرمانروایی ماد يكي مي‌شوند.

مهاجرت آریائیان به ایران

آریائیان، مردمانی از نژاد هند و اروپایی بودند که در شمال فلات ایران می‌‌زیستند. دلیل اصلی مهاجرت آنها مشخص نیست اما به نظر می‌‌رسد دشوار شدن شرایط آب و هوایی و کمبود چراگاه ها، از دلایل آن باشد. مهاجرت آریائیان به فلات ایران یک مهاجرت تدریجی بوده است که در پایان دوران نوسنگی (7000 سال پیش از میلاد) آغاز شد و تا 4000 پیش از میلاد ادامه داشته است.

نخستین آریایی‌هایی که به ایران آمدند شامل کاسی ها (کانتوها ـ کاشی‌ها)، لولوبیان و گوتیان بودند. کا‌سی‌ها تمدنی را پایه گذاری کردند که امروزه ما آن را بنام تمدن تپه سیلک می‌‌شناسیم لولوبیان و گوتیان نیز در زاگرس مرکزی اقامت گزیدند که بعدها با آمدن مادها بخشی از آنها شدند. در حدود 5000 سال پیش از میلاد، مهاجرت بزرگ آریائیان به ایران آغاز شد و سه گروه بزرگ آریایی به ایران آمدند و هر یک در قسمتی از ایران سکنی گزیدند: مادها در شمال غربی ایران، پارس ها در قسمت جنوبی و پارت ها در حدود خراسان امروزی.

از شاخه‌های قومِ ایرانی تپوریان در تپوریه یا تپورستان (گیلان و مازندران کنونی) ساكن شده اند. مادها در ایران نزدیک 150 سال (708- 550 ق.م) هخامنشی‌ها کمی بیش از دویست سال (550-330 ق.م) اسکندر و سلوکی‌ها در حدود صد سال (330 -250 ق.م) اشکانیان قریب پانصد سال (250 ق.م – 226 م) و ساسانیان قریب چهار صد و سی سال (226-651 م) فرمانروایی داشتند.

مادها قومی ایرانی بودند از تبار آریایی که در بخش غربی فلات ایران ساکن شدند. سرزمین مادها دربرگیرنده بخش غربی فلات ایران بود. سرزمین آذربایجان در شمال غربی فلات ایران را با نام ماد کوچک و بقیهٔ ناحیه زاگرس را با نام ماد بزرگ می‌شناختند. پایتخت ماد هگمتانه است آنها توانستند در اوایل قرن هفتم قبل از میلاد اولین دولت ایرانی را تأسیس کنند.

محدوده حوزه گسترش مادها در هزاره قبل از ميلاد

.دولت ماد در ۵۵۰ پیش از میلاد به دست کوروش منقرض شد و سلطنت ایران به پارسی‌ها منتقل گشت.



طالقان در گذشته های دور :

مدنیت طالقان به دوران قبل از میلاد مسیح علیه السلام می رسد . شواهد تاریخی اثبات می کند که مدنیت در بعضی بخش های طالقان به بیش از 4000 سال پیش می رسد .

احتمالات تاریخ باستان گواه این مطلب است که طالقان تابع تاریخ قوم ماد بوده و یا دست کم از حوادث تاریخی ، مذهبی و اجتماعی مردم این منطقه به دور نبوده است.


اولین کسی که طالقان را از قلمرو « آماردها » دانسته ، آقای محمد علی گلریز در کتاب مینودر ( باب الجنه ) سال 1364 صفحه 24 بوده است .

« از گواهی های نویسندگان کلاسیک درباره زیستگاه آماردها بر می آید که ایشان میان کادوسی ها و تپور ها یعنی در بخشهای کنونی آمل و نوشهر و شهسوار و تکابن و طالقان و رودبار و الموت می زیسته اند » همین طور استنتاج ها و یافتن قرینه ها و اشارات جغرافیایی و نژادی نشان می دهد ، طالقان در زمان ایران باستان جزئی از سرزمین ماردها بوده است .


ابتدا متون منابع کهن مانند کتاب اوستا ، هرودوت ، سپس متون معاصر ،بررسی می گردد .

واژه «مرد»در گات ها ( اوستا ) به صورت « مرت » که در فرس هخامنشی « مرتیه » در پهلوی « مرتوم » و در فارسی « مردم » آمده است ، صفت است . یعنی ( در گذشتی ) ، ( نیست شدنی ) از ریشه مر است که در فرس هخامنشی به معنی « مردن » و در پهلوی «مورتن » است .

مرد یا مردم در فارس باستانی « مرتی » از ریشه « مر» به معنی مردن است . مارکوات لفظ مرد را به معنی « موذی » و هردوت از مارد به معنی « متقلب » نام برده است . به زبان ایرانی و بومی مرد _ آیمرد است و واژه های آمرت زبان کهنسال ارامنه و مردی – آی مردی – جوانمرد – جانمردی – گيله مرد که امروزه در سراسر مازندران و گیلان به کار برده می شود . از نام باستانی این گروه سرچشمه می گیرد . در وندیداد ( اوستا ) فرگرد نخستین نیز از «مردها » ذکری به میان نرفته است ، ولی از این قوم با صفت اهریمن یاد شده است ، سومین و بهترین جا که اهورامزدا آفریدم مرو (مرگیانا ) نیرمند ، راستکار است . انگره مینو ( اهریمن مرگزا ) در مقابل آن مردها را آفرید » پس از فرگرد ( فصل یا بخش ) نخستین چنین می توان نتیجه گرفت ، که مردها یکی از قبایل قومی و مذهبی بودند ، که با قبایل زرتشتی ایران دشمنی می ورزیدند . همچنین استنباط می شود که دامنه تصرفات آماردها ، تا نزدیکی مرو را شامل می شده است .

كوچ به طالقان

پس از خروج یا ضعف آمردان، تپوریان قدرت را بدست گرفتند و منطقه به نام آنان «تپورستان» نامیده شد. تپورستان، همچون بسیاری دیگر از ولایات ایران در دوران اشکانی، بصورت ملوک الطوایفی و نیمه مستقل از دولت اداره می شد، اما در زمان ساسانیان، کمابیش، زیر کنترل دولت مرکزی بود و سکه هایی نیز به نام همان منطقه ضرب شده است. در زمان «اردشیر بابکان»، بنیانگذار سلسله ی ساسانی، فردی بنام «گشنسپ» بر تپورستان، گیلان، رویان، و دماوند حکومت داشت. پس از انقراض آل گشنسپ، «کیوس» که گفته می شود مذهب مزدکی داشت برای 7 سال در راس قدرت بود و سپس، خسرو انوشیروا ناو را از ترس گسترش آیین مزدک برکنار کرد و «زرمهر» را جایگزین نمود. آل زرمهر تا هنگام حمله ی اعراب در آن منطقه حاکم بوده اند و پس از آن نیز نقشه مازندرانبا تازیان مقابله کردند .
پس از حمله ی تازیان، عرب ها «تپورستان» را «طبرستان» نامیدند .


حضور پنج قوم «آمرد»، «تپور»، «گیل»، «دیلم»، و «تالوش» در شمال ایران، کهن ترین دانسته های ما درباره ی ساکنان آن سامان است. گفته می شود این قوم ها پیش از ورود آریایان در آن سرزمین ساکن بودند و پس از ورود ایشان، زبان و فرهنگ هند و اروپایی را پذیرفته اند. شهر «آمل» نیز زمانی «آمرد» نامیده می شد و همانگونه که «پرد» به «پل» تبدیل شد، «ر» در آمرد ننقشه گيلانیز به «ل» در آمل بدل و «د» در آخرِ واژه حذف شد . درضمن «تپور» و «تیپر» از نگاه معناشناسی، ارتباطی با کوهستان و نواحی بلند دارد . از این رو، باستان شناسان بر این باورند که «تپوری ها» در بخش های کوهستانی و «آمردها » در
بخش های جلگه ای استان مازندران ساکن بوده اند. گفته می

شود «گیل» ها نیز در بخش های ساحلی و «دیلیمیان» در بخش های کوهستانی استان گیلان

(رودبار و...) سکنی داشتند. بالاخره اینکه، «تالوش» ها همان قومی هستند که یونانیان از آنان با نام «کادوسیان» نام می برند و شاید با شهر و گویش تالش ارتباطی داشته اند.

درود بر شما استاد دستان بسیار عالی بود